طی سال‌های گذشته به دلیل عدم توسعه ظرفیت‌های تولید برق متناسب با افزایش میزان مصرف، ناترازی و شکاف قابل توجهی میان تولید و مصرف برق به وجود آمده است، به گونه‌ای که در سال‌های ۱۴۰۰ و پیش از آن خاموشی‌های برق از اردیبهشت‌ماه آغاز شده و تا پایان شهریورماه ادامه می‌یافت و ابعاد مختلف کار و فعالیت را از بخش خانگی گرفته، تا فعالیت‌های مهم تولیدی و اقتصادی تحت‌الشعاع قرار می‌داد.
این مسئله که عمدتاً ناشی از فعال شدن تجهیزات سرمایشی و خنک کننده است، به طور ناگهانی 43 درصد بار شبکه برق سراسری کشور را افزایش می‌دهد. بر این اساس وزارت نیرو در دولت سیزدهم افزایش 35 هزارمگاواتی زیرساخت‌های نیروگاهی تولید برق را در دستور کار خود قرار داده است که تا کنون 7000 مگاوات آن تحقق یافته و در سال جاری نیز به همین میزان توسعه 6500 مگاوات ظرفیت تولید برق در دستور کار قرار دارد. در عین حال «مدیریت مصرف» به عنوان یکی از مولفه‌های اصلی 100 برنامه عملیاتی گذر از دوره اوج بار مصرف تابستان 1401 و همچنین 140 برنامه عملیاتی گذر از اوج بار مصرف 1402در دستور کار قرار داشته و دارد.
سال گذشته در بخش مدیریت مصرف برق، طرح‌های پاداش صرفه‌جویی به صورت محدود اجرایی و با مشارکت و استقبال گسترده مردم رو به رو شد. به‌گونه‌ای که قبوض برق 8 میلیون مشترک رایگان شد و یا در سامانه بستانکار شدند، و رقمی بالغ بر 1350 میلیارد تومان پاداش صرفه‌جویی را به خود اختصاص دادند. دستاورد اجرای این طرح 4.5 درصد نسبت مصرف سال 1400 کاهش مصرف برق در بخش خانگی کشور در تابستان بود که البته میزان تقاضا و نیاز جدید هم که حدود 5 درصد می باشد به این رقم اضافه می شود. چنانکه پاسخگویی به آن در توسعه ظرفیت نیروگاهی دنبال شود، نیازمند سرمایه گذاریی معادل 50 هزار میلیارد تومان بود.
به گفته وزیر نیرو : با توجه به اینکه مصرف برق در فصل گرم چیزی حدود ۷۰ هزار مگاوات است، کسری ۲۰ هزار مگاواتی، رقمی معادل ۲۵ تا ۲۷ درصد ناترازی در بخش تولید و مصرف را نشان می‌دهد و معنای آن این است که اگر این برنامه‌ها در سال 1401 اجرایی نمی‌شد در تابستان بخش‌های مختلف باید به ناچار روزانه تا ۶ ساعت خاموشی اعمال می‌شد.
پاداش صرفه‌جویی عبور از دوره اوج بار مصرف 1402
مدیریت مصرف برق در دوره اوج بار مصرف سال 1402 نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و بر این اساس برای جلب مشارکت همگانی در بخش مصارف خانگی مشوق‌های جذاب‌تری نسبت به سال قبل پیش بینی شده است:
در برنامه‌های مدیریت مصرف برق بخش خانگی سال 1402 دو سیاست کلی وجود دارد که نخست طرح سراسری پاداش صرفه‌جویی و دوم، اجرای قانون افزایش پلکانی تعرفه برای مشترکان پرمصرف است.
طرح پاداش صرفه‌جویی در مصرف برق در سال جاری نسبت به سال گذشته وسیع‌تر دیده شده است و مشترکان بیشتری را در بر می گیرد، به عبارت دیگر 31 میلیون مشترک خانگی اعم از مشترکان داخل الگوی مصرف و حتی مشترکان پرمصرف می‌توانند در آن مشارکت داشته و از این ظرفیت و امکان بهره ببرند، همچنین رقم این پاداش‌ها به شکل پلکانی تا 20 برابر تعرفه خرید برق یعنی 2000 تومان برای صرفه‌جویی هر کیلووات ساعت مصرف پیش‌بینی‌شده است.
به عبارت دیگر میزان پاداش در نظر گرفته شده بسته به میزان مصرف برق متفاوت است. کسانی که در زیر الگو میزان مصرف خود را کاهش دهند تا ۲ هزار تومان یعنی تا ۲۰ برابر تعرفه خرید برق مشمول پاداش می‌شوند، اما هر چه میزان مصرف بیشتر باشد رقم پاداش هر کیلووات ساعت برق نیز کمتر می‌شود. این پاداش‌ها در قبض برق مشترکان درج می‌شود و آن‌ها برای دوره‌های بعدی بستانکار خواهند شد.
طرح پاداش مصرف صرفه‌جویی برق در سال گذشته تنها برای مشترکان دارای مصرف زیر الگو اجرایی شد ، اما امسال همه مشترکان می‌توانند مشمول این پاداش‌ها شده و به میزانی که نسبت به سال گذشته مصرف برق خود را کاهش دهند، پاداش دریافت خواهند کرد که این از ویژگی‌ها و امتیازات طرح نسبت به سال گذشته است
بر این اساس مشترکان ساکن در مناطق عادی که الگوی مصرف برق آن‌ها ۳۰۰ کیلووات ساعت است می‌توانند به میزان ۱۰۰ کیلووات ساعت کاهش مصرف برق داشته و تا 150 هزار تومان پاداش دریافت کنند، به عبارتی نه تنها قبوض برق دوره آن‌ها رایگان خواهد شد، که در قبض ارسالی از شرکت‌های برق بستانکار نیز می‌شوند .ذکر این نکته در اینجا ضروری است که تنها قرار دادن کولرهای آبی روی دور کند، مصرف برق مشترکان مناطق عادی را تا 50 درصد کاهش خواهد داد. همچنین مشترکان برق در مناطق گرم نیز تنها با خاموش کردن یک کولر گازی مازاد خود می‌توانند تا یک‌میلیون تومان و با خاموش کردن دو کولرگازی مازاد، مشمول دریافت تا یک و نیم میلیون تومان پاداش شوند.
سال گذشته به دلیل مشارکت مردم، شاهد 4.5 درصد کاهش مصرف در بخش خانگی نسبت به مصرف تابستان سال 1400 بودیم که میزان افزایش تقاضای سالانه و نیاز جدید برق هم به این صرفه جویی اضافه می شود. و همچنین پایداری شبکه و عبور از دوره گرم بدون خاموشی را شاهد بودیم، علاوه بر اینکه چرخ‌های کار و تولید نیز از گردش نیفتاد، به گونه‌ای که در بخش صنعت از ۶۳۰ هزار واحد صنعتی ۵۸۰ هزار بدون کوچک‌ترین محدودیتی فعالیت خود را ادامه دادند به نحوی که در سال 1401 به صنایع 4.1 درصد انرژی برق بیشتری نسبت به سال 1400 تزریق گردید. و صنایع بزرگ نیز با استفاده از ظرفیت برق نامحدود شبانه به فعالیت خود ادامه دادند. در صنایع بزرگ بخش فولاد در تیر و مرداد سال ۱۴۰۱ نسبت به سال قبل آن ۳۵ تا ۶۵ درصد رشد تولید داشت که معنای آن تأمین انرژی کافی برای این صنعت بزرگ بوده است.
چگونه مشمول دریافت پاداش شوید؟
در این رابطه تأکید بر راهکارهای مدیریت مصرف ضروری است، به عنوان مثال خاموش کردن کولرهای گازی مازاد در مناطق گرم و یا استفاده از دور کند کولر آبی در مناطق عادی، همچنین ایجاد سایه‌بان برای کولر، عدم استفاده از دستگاه‌های برقی غیرضرور، کاهش مصرف در ساعات 14 تا 21، مدیریت مصرف روشنایی ساختمان‌ها و نیز رعایت دمای آسایش یعنی دمای ۲۴ درجه از جمله اقداماتی است که می‌تواند به کاهش مصرف برق و اختصاص پاداش به مشترکان کمک کند.